Een lastig verhaal…

Ik krijg momenteel veel vragen waarom ik in ene (het is voor mij niet echt een verrassing) Anti Zwarte Piet ben geworden. De nuancering hierin ligt ook echt in het woord zwart. Ik ben niet Anti Piet.

Wel ik hoop dat je even tijd hebt om te lezen, want het is een heel verhaal.

Dit is mijn verhaal:

Ik heb altijd een sterk gevoel voor onrecht gehad, had het snel door wanneer mensen pesters waren of gepest werden, wat goed was en wat gemeen was… Ik had me al heel wat jaartjes geschaard onder de groep Hooggevoeligen (iedereen noemde mij ook overgevoelig), maar nu blijkt dat dit veroorzaakt wordt door ADD, in combinatie met ADHD. Ik zal hier een andere keer meer over schrijven, maar wat ik nu weet is dat het me geen uitblinker maakte op school. Ik kon heel goed leren, maar ik altijd het gevoel had dat ik alles perfect moest doen en erg kon blijven hangen in zaken die ik niet snapte, zoals sommen voor wiskunde en dan niet verder kon. Dan raakte ik in een hyperfocus en had mijn huiswerk niet op tijd af. Ik vond het heerlijk toen ik kunst en kunstgeschiedenis als vak had. In ene had ik het gevoel dat ik controle kreeg. Ik voelde me veel meer zelfverzekerd en dat gaf me vleugels. Je werkte meestal zelfstandig, maar wanneer je hulp nodig had was deze aanwezig, of je kon kletsen met je klasgenoten. Vaak hadden we de radio aanstaan. Emoties mochten, als je maar niemand schade berokkende. Er waren regelmatig interessante gesprekken en gedachtes die uitgesproken werden, maar ook soms fikse discussies en boze buien wanneer een project mislukte of dreigde te mislukken. Ik voelde me voor het eerst geïnspireerd, maar was dan ook voor de eerste keer tot over mijn oren verliefd. Ik begon zelfs met zanglessen na mijn examen.

Ik had er wel vaak problemen mee dat mijn emoties  enorme highs en lows hadden. Er zat weinig tussen. Kon heftige discussies hebben over recht en onrecht en was na het kijken van journaals soms woedend en verdrietig over al het onrecht. Ik had ook wel door dat men niet altijd slecht wilde zijn, maar dat dit soms onverhoops onvermijdbaar werd of aangeleerd was door de omgeving waarin men opgroeide.

De afgelopen jaren begon de discussie over Zwarte Piet steeds serieuzere vormen aan te nemen. En eigenlijk was ik tot ca. 2 jaar geleden nog in kamp pro te vinden, zij het met enkele reserves: op de een of andere manier, kreeg ik altijd wel een beetje de kriebels van Zwarte Pieten. Ik wilde ook wel eens graag Piet zijn toen ik nog jong was, het leek me leuk om kinderen lekkers en cadeautjes te geven en gek te doen, maar het geheel schminken van mijn gezicht vond ik niets. En vorig jaar kwam mijn moeder met iets aanzetten wat ze op zolder had gevonden en wat vroeger op mijn kinderkamer hing; een geborduurd kleedje met Afrikaanse hutjes van stro en bruine poppetje met grote rode lippen, kroeshaar en gouden ringen in de oren. Dat was nog een overblijfsel van de jaren 70 en of dit niet leuk was voor de kamer van mijn neefje. Toen ik het zag wist ik meteen dat dit echt niet meer kon, hoewel het knap gemaakt was overigens. Dat zei ik ook en ze zag ook wel dat dit echt niet meer iets was waar je nu nog mee aan kon komen. Vreemd genoeg dacht ze anders en nu nog steeds over die hele Zwarte Piet kwestie. Daarin staan we lijnrecht tegenover elkaar. Nostalgische gevoelens waarschijnlijk, en het lijkt vreemd genoeg wel alsof volwassenen deze moeilijker aan de kant zetten dan kinderen. Ook onder het mom vroeger was alles beter…

Datzelfde jaar kwam er dus in ene een soort van verheldering over mijn heen. Na een bezoek aan de Sint en Pieten in ons winkelcentrum, vroeg mijn jongste neefje ook nog in ene “Waarom zijn Pieten zwart? Ik vind ze eng.” Ik schrok niet zo zeer van dat “eng” want dat was zijn stopwoordje voor alles wat hij “spannend” vond. Ik dacht aan het oude verhaal over schoorstenen en roet, en voelde meteen dat dit eigenlijk zo’n enorm onzin verhaal is... echter ik wist niets anders te verzinnen. En ik vertelde dus aan mijn amper 3-jarige neefje dat ze zwart zijn van het roet van de schoorsteen. Echter hij reageerde direct, met “maar kleren wel schoon”. Ter plekke verzon ik toen maar dat de Pieten wel schone kleding hadden aangetrokken, en mijn neefje trok een vies gezichtje, want “ze zijn niet in bad geweest?”. Dan ben je als volwassene eigenlijk ook meteen uitgepraat… maar het zette me wel aan het denken, dat kinderen al zijn ze nog zo jong, blijkbaar veel meer dingen begrijpen en zien dan wij denken. Het viel mij ook op dat wij eigenlijk ongemerkt de worden zwart en vies in 1 verhaal hadden gestopt over schoorstenen. Een verhaal welke de kinderen in Sinterklaastijd vrijwel dagelijks horen.

Een kind van 3 is niet van nature racistisch, maar wanneer je dit soort zaken in het hoofd van een kind prent, ben je eigenlijk al een eindje op weg zonder het door te hebben. Natuurlijk vindt ieder kind Piet en Sint leuk, want het wordt geassocieerd met cadeautjes en snoep.

Diezelfde dag moest ik ook nog de hulpsinterklaas opvoeren, omdat we onderweg een auto tegen kwamen met nog een Sint en Piet. En toen bedacht ik ook hoeveel leugens “om bestwel” we eigenlijk opdreunen aan onze kinderen rond de Sinterklaasviering en dat gaat bijna zo natuurlijk, dat je er als volwassene ook bijna in gaat geloven.  Misschien zijn we wel in onze eigen leugens (om bestwil) gaan geloven door de jaren heen? Maar in ene bedacht ik mij hoe het kan dat we al zo lang iets accepteren als gewoon, terwijl wanneer je om je heen kijkt en naar andere landen kijkt dat niet zo heel gewoon is. Tegelijkertijd ligt daar ook een uniek probleem: “onze prachtige gezellige familie traditie”.

En daar zit de hele discussie in Nederland nu klem…

We zijn inmiddels bijna allemaal wel bekend het slavernij verleden en met de boeken, tv-series en films Roots  oftewel “Kunta Kinte”, North and South, 12 years a Slave, Django Unchained, Hoe duur was de suiker, Max Havelaar etc. Je ziet in deze films vechters, maar ook veel mensen die berusten in hun lot, omdat ze de strijd moe zijn. Vooral zie je de enorme ellende die de slavernij met zich mee bracht.

Films als The color Purple, Malcolm X, Missisippi Burning, American History X, en nog vele anderen laten het leven zien na het opheffen van de slavernij, maar ook het ontstaan van de rassensegregatie, de strijd daartegen en het opheffen ervan, wat pas in 1964 een feit was… Dat lijkt lang geleden, maar is het niet.

Maar wat weten we nu eigenlijk echt? De meesten van ons volwassenen heeft tijdens de geschiedenislessen op school, vooral zijdelings gehoord van de slavenhandel en de West Indische Compagnie en hoe Nederland te keer ging in de de koloniën met de Verenigde Oostindische Compagnie.  Je leert niet dat Jan Pieterszoon Coen, de bevolking van de Banda Eilanden vrijwel heeft uitgeroeid , omdat ze weigerden zaken te doen met de Nederlanders (ze vonden dat ze te weinig kregen voor hun nootmuskaat) en gingen liever in zee met de Engelsen. De wraak was afschuwelijk. Ik weet van een toenmalige leraar, dat ze dit niet mochten onderwijzen, omdat het niet in de door het Rijk gekeurde geschiedenisboeken stond. Ze probeerden de geschiedenis dus te verzwijgen.

 Zie voor een betrouwbaar verslag, over Jan Pieterszoon Coen:

https://www.vocsite.nl/geschiedenis/personalia/coen.html

Bali bestond uit vele kleine koninkrijken die Nederland niet allemaal gehoorzaam wilden zijn. Ze wisten wel dat ze het niet konden opnemen tegen de troepen van Majoor Rost van Tonningen (later bekend van de NSB-familie Rost van Tonningen. Als een soort kamikaze-actie stormde zo een hele Koninklijke familie (velen ongewapend) af op de Nederlandse belegeraars en voor men het door had waren er zo’n 3500 mensen gedood door Nederlandse hand. Dit gebeurde een aantal malen. Liever dood dan de gladiolen kan je het ook noemen…  Ook vrouwen met kinderen deden hieraan mee.

Men verzwijgt vrijwel geheel de rol van Nederland in de slavenhandel, waarbij zeer doelbewust mensen geroofd werden van het Afrikaanse contingent (westelijke deel), om als slaaf te werken op de suiker, cacao, koffie, tabak en katoenplantages in Zuid-, Midden- en Noord- Amerika of zelfs elders.

Nederland had een contract afgesloten met Spanje begin 16 eeuw, om minimaal 6000 slaven per jaar te leveren. Dit ging door tot de afschaffing eind 19e eeuw. Brazilie was 1 van de laatsten om de slavenhandel af te schaffen in 1888. Nederland was daar een hele grote leverancier.  Dus zo’n 350 jaar maal 6000 slaven… Nu lukte dit niet ieder jaar en verging er ook regelmatig een schip, maar Nederland heeft in totaal naar schatting ca. 1,2 miljoen slaven verhandeld. En zij waren niet alleen hierin. Het vreemde is dat de aantallen nogal uiteen lopen die genoemd worden op internet, maar dit komt waarschijnlijk omdat het vaak om lokale cijfers gaat, die niet overal goed zijn bijgehouden ook. Tevens werden ook alleen de overlevenden van de tocht geregistreerd. Nederland leverde vooral aan Curaçao en Brazilië. Vanuit Curaçao werd weer verhandeld naar Noord- Amerika en Europa.

Vanuit veel Nederlanders hoor ik vaak ook wel het excuus, dat er ook veel Westerse mensen als slaaf door Turken, Arabieren en Barbarijnse kapers werden gevangen en verhandeld. Er is echter wel een nuance verschil hierin. Het ging ze in eerste instantie om de goederen en juwelen. Mensen die ze in handen kregen waren een mooie bijvangst en men verkocht ze of probeerde ze te ruilen voor losgeld of andere zaken van waarde. In tegenstelling tot Afrikaanse slaven, konden ze vrijgekocht worden. Niet dat dit vaak gebeurde. Vaak was familie niet eens op de hoogte en dachten ze dat de betreffende persoon op zee om het leven was gekomen. Toch had een slaaf wel enige rechten binnen de Islamitische gemeenschap, wie echter minder geluk hadden waren de mensen die eindigden als galeislaaf. Men schat dat er ongeveer 9000 Nederlanders ten prooi zijn gevallen aan deze handel. Echter over alle eeuwen heen hebben we het dan over zo’n 2,5 miljoen schat men over heel Europa, over ca. 8 eeuwen heen. Er is echter nauwelijks enige bewijs van te vinden en dus is het lastig te verifiëren. Er werd geen boekhouding bijgehouden omdat het pure piraterij was. Je ziet ook dat veel dorpjes aan de Middellandse zee, maatregelen namen. Daardoor ontstonden unieke dorpen en ommuurde steden, met een wirwar van straatjes om de piraten in de war te maken en in de val te lokken.  De schade was om het maar zo te zeggen marginaal en niet te vergelijken met de schade die de kolonisten (niet alleen Nederland) aanbrachten. Om een vergelijking te trekken met de kusten van West- Afrika; daar vind je nu de meest arme landen ter wereld: Guinee, Gambia, Congo, Liberia, en CAR. Dit zijn 5 landen van de top 10 wereldwijd. Van deze zijde kwamen ook de meeste slaven naar Amerika. Zelfs stamhoofden lieten zich omkopen om hun mensen mee te geven. Wellicht een bepaalde naïviteit. Ook vanuit het Noorden van Afrika werden regelmatig mensen gestuurd om mensen te roven en als slaaf in te lijven.

Met de hele kolonisatie erbij, waarbij de Westerse landen onder andere (nu nog steeds een groot deel) delfstoffen gingen delven en alle winsten opstreken, en met het roven en beroven van de mensen, kan je op je vingers natellen dat een land wat al zo arm is zich nooit meer goed zal herstellen. Langzaam zie je wel dat in de meer stabiele landen, het toerisme een goede bron van inkomsten blijkt, maar het is slechts een kleine groep die hiermee een leuk inkomen verdient.

Ik voelde me steeds verwant met de strijders, de donkere wortels aan wie we eigenlijk onze huidige samenleving te danken hebben. Zonder hen zou onze welvaart niet staan waar deze nu staat; rijkdom door katoen, cacao, koffie, thee, specerijen. Nog steeds profiteren de Westerse landen hiervan (Shell, Esso, Nestle, Proctor&Gamble, Bayern etc.), maar tegelijkertijd hebben we de werkers die dit allemaal mogelijk hebben gemaakt, de mensen die letterlijk in het veld stonden, nooit bedankt of enige krediet gegeven dan een zwaar bevochten vrijheid, die eigenlijk nu zelfs nog, zwaar relatief is te noemen en hier en daar een gedenkplek; keer op keer wijzen onderzoeken uit dat bij een sollicitatie, vaak de witte burger een voetje voor heeft. Ze hebben het zwaarder op de arbeidsmarkt en hebben een grotere kans om in armoede te geraken of op te groeien, wat ook weer uiteindelijk hun kansen vermindert op beter onderwijs en dus een betere baan. Misschien wat kort door de bocht, maar het is wel een doorsnee vicieuze cirkel. Overigens even ter verduidelijking. Dit geldt niet alleen voor donkere mensen, maar ook voor veel laagopgeleide witte mensen. Echter daar zie je, dat ze zich weer bedreigt voelen door de andere cirkel, omdat ze vaak in dezelfde vijver moeten vissen qua schooling en werk. Tevens laten we niet vergeten dat de witte mensen al lang mogen stemmen en kunnen doen wat ze willen, terwijl de segregatie in Amerika pas in 1964 afgeschaft en de donkere medemensen pas dan dezelfde rechten hebben.

https://npofocus.nl/artikel/7649/hoe-werd-de-rassenscheiding-in-amerika-afgeschaft

En ik besefte na iedere film en na ieder boek of gelezen stuk over de slavernij, steeds meer, dat hoe erg ik ook aan de kant van “de goeden” stond, ik altijd die witte was. Die blanke die hun ellende had veroorzaakt en die met haar white-privilege, altijd veel gemakkelijker haar eigen kansen kon creëren. Of je ze benut of wilt benutten ten tweede. Simpelweg, omdat ik geboren ben in het Westen met een andere dan donkere huidskleur. Laat ik trouwens even hierbij wel dubbel ondertekenen dat dit bij mij makkelijk anders had kunnen zijn. Omdat mijn moeder uit Indonesië komt had ik ook een stuk donkerder kunnen zijn. Ik had op een andere plaats ter wereld kunnen komen, maar heb geluk gehad dat ik opgroeide in een dorp in Nederland, waar racisme eigenlijk nauwelijks voorkwam of in ieder geval niet merkbaar was. We waren wel wat gewend, wonende nabij de luchthaven aan allerlei nationaliteiten.

Onlangs heb ik me ook literair eens wat ingelezen, ik kan “de Engel van Harlem” van harte aanbevelen. Rauw, je kan de angst voelen van de mensen. Het gaat over de eerste donkere vrouwelijke arts. Zij heeft echt bestaan. Hierin staat ook een stukje over Blackface, en daaruit merk je ook hoe diep de haat zit tegenover deze figuur. Een figuur waarvan het gezicht opvallend genoeg erg lijkt op de karikatuur van Zwarte Piet die veel wordt gebruikt. Blackfaces waren blanken die zich als donkere mensen schminkten, met zeer donkere schmink en de lippen werden breed omrand, vrijgelaten van schmink of juist rood gemaakt . Dit omdat mensen met een andere huidskleur simpelweg niet mochten optreden voor het witte publiek, zelfs in films werd vaak gebruik gemaakt van Blackface en doorgaans werd de betreffende rol hierbij neergezet als dom, ruw en clownesk.  Iemand zonder manieren of cultuur.